Manumissies Suriname

Manumissie is het onder bepaalde voorwaarden vrijgeven van slaafgemaakte mensen. Als varianten werden ook de termen vrijlating en vrijgeving gebruikt. Het woord Manumissie is afgeleid van de Latijnse term manumissio, afkomstig uit het Romeinse recht. Die term betekent letterlijk: ‘het uit de hand [van de meester] wegzenden'.

Afb. header. Manumissie uitgegeven door gouverneur Van Lansberge, en aangevraagd door I. da Silva voor "het in zijn bezit zijnde slavenkind Lina", in 1859 geboren als dochter van Adolphina, 19 maart 1860. Collectie Het Tropenmuseum, Amsterdam.

Ook in Suriname bestond in de slaventijd (die duurde tot in 1863) de mogelijkheid voor slaafgemaakten om van rechtswege gemanumitteerd te worden. Deze collectie bevat in principe alle Surinaamse gemanumitteerden vanaf 1832 tot aan de afschaffing van de slavernij (Emancipatie) in 1863. Zelfs een viertal vrijgevingen die pas na de datum van afschaffing van de slavernij hun beslag kregen, zijn in de collectie opgenomen.

Het register geeft van elke gemanumitteerde naast een familienaam onder meer gegevens met betrekking tot geslacht, leeftijd, datum van toekenning van de manumissie, naam van de eigenaar en/of vrijgever, gegevens over familierelaties en het beroep dat men bij vrijwording ging uitoefenen. Van de gemanumitteerden werden ook eventuele latere naamsveranderingen (tot 1 juli 1873) genoteerd.

afb. 1. Manumittée, een gemanumitteerde Surinaamse vrouw. Aquarel door Jacob Marius Adriaan Martini van Geffen, ca. 1850-1860.
Collectie Rijksmuseum Amsterdam.

Inhoudelijke informatie

• De naam van de gemanumitteerde persoon is de voornaam en de familienaam die de gemanumitteerde bij vrijwording kreeg toegekend.
• De slavennaam was de voornaam, of voornamen, waaronder een tot slaafgemaakt persoon in de slavenregistratie stond ingeschreven.
• Het beroep betreft het beroep dat de gemanumitteerde ging uitoefenen na de vrijlating. Let wel, als tot slaafgemaakte kan men een ander beroep hebben gehad.
• Bij de eigenaar vind je de naamgegevens van de eigenaar en van de vrijlater van de tot slaafgemaakte. Als de eigenaar en de vrijlater verschillende personen waren, is de eerste naam die van de eigenaar, de tweede de van de vrijlater.
• Bij het veld 'Religie' tref je vaak de afkorting EBG aan. Dit betekent dat de persoon in kwestie lid was van de Evangelische Broeder Gemeente.
• Datum cautie/borgtocht: om te voorkomen dat een tot slaafgemaakte bij vrijlating wegens armoede ten laste van de armenzorg zou komen, moest bij indiening van een verzoek om manumissie ófwel een cautie (borgsom) worden betaald, ófwel een akte van personele borgtocht worden overhandigd. Dit gegeven betreft de datum waarop het één, dan wel het ander plaatsvond.
• Bedrag cautie: het bedrag van de borgsom die moest worden betaald bij indiening van het verzoek tot manumissie (als er geen akte van personele borgtocht was overhandigd).
• Bedrag borgtocht: het geldbedrag genoemd in de akte van borgtocht, die moest worden overhandigd bij indiening van een verzoek tot manumissie (als er geen borgsom was gestort).
• Borgen: dit betreft de naam van degene(n) die als borg optrad(en).
• Aanmerkingen: hier vindt u datum en volgnummer van de gouvernements-resolutie (GR), waarbij de manumissie werd toegekend. Let wel, een manumissie werd pas van kracht op de datum waarop de manumissiebrief werd uitgereikt aan de betrokkene. In dit veld treft u voorts gegevens aan over eventuele spellingsvarianten in familienamen, toegekende naamsveranderingen (tot 1 juli 1873), familierelaties en toestemming tot emigratie. Het gaat hierbij om gegevens die in latere gouvernements-resoluties zijn aangetroffen, dus niet in de bron waaruit de overige gegevens zijn gehaald.
  
  

Bron van de collectie

Het CBG|Centrum voor familiegeschiedenis beheert de digitaal ontsloten collectie Manumissieregisters voor de auteur, historicus drs. Okke ten Hove, die zijn gegevens belangeloos ter beschikking heeft gesteld voor publicatie via WieWasWie, en zich toelegt op het doorvoeren van correcties en toevoegingen. Bij verwijzingen naar deze collectie wordt het op prijs gesteld om de samensteller van de collectie te vermelden.

Meer weten?

Je kunt meer informatie over de Surinaamse registers vinden op de website van het Nationaal Archief.