Ben je op zoek naar familieleden die in de 20ste eeuw een tijdje in de Verenigde Staten of Canada verbleven of daarheen emigreerden, dan vormen de passagierslijsten van de Holland-Amerika Lijn een prachtige bron.
Dankzij een gezamenlijk VeleHanden-project van het Stadsarchief Rotterdam, dat de passagierslijsten van de Holland-Amerikalijn (HAL) beheert, en het CBG|Centrum voor familiegeschiedenis zijn de lijsten van 1900 tot 1969 digitaal doorzoekbaar gemaakt. Dit project is mede mogelijk gemaakt door de Stichting Droom en Daad en Cruise Port Rotterdam.
Afb. header De Statendam van de Holland-Amerika Lijn op de Nieuwe Maas te Rotterdam, 11 juni 1929. Collectie Stadsarchief Rotterdam.
Een rijke bron
In de passagierslijsten zijn de gegevens van de persoon die de boeking maakte geregistreerd. Eén persoon kon een hut voor meerdere personen boeken, waarbij de naam van de boekingspersoon werd genoteerd en niet altijd van zijn of haar medereizigers. Zo werd een reisgezelschap van twee volwassen en vier kinderen uit Ermelo geregistreerd onder de naam ‘Gerrit Mosterd’. Een gezelschap kon echter ook ingeschreven worden als ‘Mr. and Mrs. Anton Philips’ of als ‘Mr. Ronald and Mrs. Geraldina Wright’. Verder werden op sommige passagierslijsten slechts voorletters en achternamen genoteerd, terwijl andere lijsten veel meer informatie geven zoals huisadres, nationaliteit en beroep. In deze lijsten zijn geen namen van bemanningsleden opgenomen; hiervoor heb je de zogenoemde monsterrollen nodig.
Je kunt in WieWasWie op de volgende velden zoeken: voornaam, achternaam, vertrekhaven (‘plaats’) en jaartal (‘periode’). Vervolgens kun je je zoekresultaten filteren op organisatie ‘Stadsarchief Rotterdam’ en documenttype ‘Vestiging en vertrek’. Vergeet ook niet de wildcards * en ? te gebruiken om spelfouten en spellingsvarianten te ondervangen. Als je je familielid hebt gevonden, is het altijd nuttig het oorspronkelijke document te bekijken. Hierin kan namelijk nog aanvullende informatie vermeld staan. Je kunt de scans raadplegen en downloaden door op ‘Naar bron’ te klikken. Je wordt dan automatisch naar de bronnenpagina van het Stadsarchief Rotterdam geleid.
Afb. 1. In april 1924 reisde Aletta Jacobs, de eerste Nederlandse vrouwelijke arts, met het ss Nieuw Amsterdam van Rotterdam naar New York. WieWasWie / Collectie Stadsarchief Rotterdam.
Een varend festival
Ook vele beroemdheden hebben met de HAL de oversteek naar Amerika gemaakt. Op 11 mei 1965 vertrok de Nieuw Amsterdam met een grote groep bekende Nederlanders aan boord naar New York. Zij namen deel aan een door de Algemene Nederlandse Vereniging voor Vreemdelingenverkeer (ANVV) georganiseerd Varend Festival: ‘een schip vol Nederland, opdat Nederland vol komt met toeristen’.
Afb. 2 In het Algemeen Dagblad deed P.W. Russel dagelijks verslag van de gebeurtenissen aan boord van de Nieuw Amsterdam.
Koninklijke Bibliotheek/ Delpher.
In de passagierslijsten van dit tripje kom je onder andere de schrijvers Cees Nooteboom en Jan Cremer tegen, evenals de jazz-impresario Lou van Rees en het Hongaars-Nederlandse Dekany Kwartet. Ook de leden van het Shaffy Chantant waren van de partij: Liesbeth List, reizend onder haar echte naam E.D. Driessen, Polo de Haas, Loes Hamel, Shireen Strooker en natuurlijk Ramses Shaffy zelf. Verder reisden er zes mannequins mee die aan boord de Nederlandse mode showden.
Tijdens een dergelijke promotiereis mochten ‘typisch Hollandse’ voorwerpen en gebruiken uiteraard niet ontbreken. Klompenmaker G. Houwer maakte onderweg klompen op maat, orgelman J. Kuijsten liet aan dek zijn orgel draaien, slijter P. Goenee schonk jenever en advocaat, en juffrouw Willy van Ruiten gaf cursussen bloemschikken, opdat de Amerikaanse dames ook ‘bloemen [leerden] gebruiken in hun functie als huisvrouw’.
Afb. 3. Ramses Shaffy in een ‘knalrode trui tot onder de kin’ aan boord van de Nieuw Amsterdam in de haven van Rotterdam, 11 mei 1965.
Foto Ary Groeneveld, Stadsarchief Rotterdam.
Gerelateerd
Bronnenpagina WieWasWie – Passagierslijsten Holland-Amerika Lijn
Themapagina Stadsarchief Rotterdam – Holland-Amerika Lijn
Het startpunt voor onderzoek naar de schepen van de Holland-Amerika Lijn en andere Nederlandse rederijen: Stichting Maritiem-Historische Databank
