In WieWasWie is het notarieel archief van een twintigtal archieven opgenomen. Bij de meeste archieven kan je op persoonsnaam door de repertoria – samenvattingen van notariële akten – zoeken. Enkele archieven, zoals het Stadsarchief Amsterdam, hebben ook de notariële akten op persoonsnaam ontsloten.
Afb. header. Detail uit een spotprent op notaris Willem Jan Hidde Bok uit Den Helder, 1870. Collectie Rijksmuseum Amsterdam.
Nadat je in WieWasWie op een persoonsnaam hebt gezocht, kun je filteren op ‘documenttype’ Notariële archieven. Je krijgt dan de beschikbare notariële documenten met betrekking tot de gezochte persoon te zien. Met de knop ‘Naar bron’ kom je automatisch bij het desbetreffende document terecht. Wanneer het zoekresultaat naar een repertorium verwijst (een samenvatting van de akte), kan je met deze gegevens in het archievenoverzicht van de beherende instelling verder zoeken naar de bijbehorende akte.
Afb. 1. Voorstelling van ‘de Notaris’, uit Verschiet van allerhande zaaken. Volksprent door Hermanus Numan, 1715-1813.
Collectie Rijksmuseum Amsterdam.
Willem Jan Hidde Bok
Enige tijd geleden werd mijn nieuwsgierigheid geprikkeld door een spotprent in de collectie van het Rijksmuseum. Op de prent is een bok te zien die over het kanaal tussen Den Helder en Londen springt. In zijn bek houdt de bok een banderol met het opschrift “notaris eervol ontslagen” en hij sleept vier tonnetjes achter zich aan: “bloedgeld, minderjarigen, weduwen, weezen”.
De spotprent verwijst naar Willem Jan Hidde Bok (1829-1881), een Helderse notaris die aanzienlijke sommen geld van zijn cliënten ‘leende’. In 1870 kwam aan het licht dat hij met dit geld grote risico's had genomen op de beurs. Zijn familie compenseerde de gedupeerden, maar Bok had het vertrouwen in zijn ambt zodanig geschaad dat hij, om aan rechtsvervolging te ontkomen, naar Groot-Brittannië vluchtte. Nadat zijn vrouw en kinderen zich bij hem hadden gevoegd, vestigde het gezin zich in Brooklyn, New York. Hier vond Bok werk als vertaler op het hoofdkantoor van een telegraafmaatschappij op Manhattan.
Afb. 2. Spotprent op de vlucht van notaris Willem Jan Hidde Bok uit Den Helder, 1870. Collectie Rijksmuseum Amsterdam.
Een Texelse notarisfamilie
Willem Jan Hidde Bok was een telg uit het Texelse notarisgeslacht Bok. Willem Bok sr. (1800-1872) was onder andere notaris, kantonrechter en gemeentesecretaris op Texel. Willem Bok jr. passeerde in 1852 zijn notarisexamen en vestigde zich in oktober 1858 in Den Helder als notaris. Hier trouwde hij twee jaar later met Sieke Geertruida van Herwerden en werden in respectievelijk 1861 en 1863 zijn twee zoons geboren.
Al ruim voor 1870 werden er vraagtekens bij de morele kanten van Boks persoonlijkheid geplaatst. Zo schreef de doopsgezinde dominee Jakob Huizinga (1809-1894) in zijn dagboek dat Bok na een voorlezing dronken zou zijn geworden van de punch, waarna hij met Christus spotte en beweerde op ’t Vlie ontucht te hebben gepleegd. In Huizinga’s dagboekaantekeningen is met regelmaat te lezen dat Bok er schimmige zaakjes op nahield: “Alles achtte Bok jr. geoorloofd als er maar te verdienen was.”
Nadat de fraude aan het licht was gekomen werd in het bevolkingsregister Boks beroep doorgestreept met de aantekening dat hij bij Koninklijk Besluit als notaris was geschrapt. Het repertorium van zijn kantoor werd op 27 augustus 1870 afgesloten en er werd een bewaarder aangesteld voor alle notariële stukken. In februari 1871 werd er proces-verbaal opgemaakt en werden alle stukken officieel overgedragen aan notaris Hattinga Raven.
De familie Bok had ondertussen moeite een nieuw leven op te bouwen in Amerika. Er was een chronisch tekort aan geld, Willems ondernemingen faalden en ook hier fraudeerde hij met andermans geld. Op 3 juli 1881 overleed Bok. Hij werd begraven op het Laurel Hill Cemetery in Philadelphia.
Afb. 3. Faillissementsaankondiging van Willem Jan Hidde Bok in het Algemeen Handelsblad, 16 augustus 1870.
Gerelateerd
Het project van het Stadsarchief Amsterdam om het gehele notarieel archief te ontsluiten: Alle Amsterdamse Akten
Informatie over de familie Bok op Texel in de dagboeken van dominee Jakob Huizinga: Den heer Willem Bok en zijn familie
