Afb. header. Registratieformulier "ten behoeve van het aanleggen van bevolkingsregisters voor de kolonie Suriname", 1921.
Collectie Nationaal Archief, Den Haag.
In 1910 werden door het Nederlandse gouvernement in Suriname pogingen in het werk gesteld om bij landsverordening een bevolkingsregister tot stand te brengen in navolging van de gemeentelijke bevolkingsregisters, die sedert 1850 in Nederland werden bijgehouden. Op 29 oktober 1914 werd een ontwerp-verordening in deze zin aan de Koloniale Staten voorgelegd. De goedkeuring door de Staten volgde echter pas op 24 april 1917. Bij gouvernementsresolutie van 30 april 1917, nr. 1438, werd het besluit tot samenstelling van het bevolkingsregister vastgelegd. De afkondiging geschiedde op 29 november 1917 (Gouvernementsblad nr. 80).
Voor de totstandkoming van dit register werd in 1919 N.E. Henriquez door de Nederlandse regering uitgezonden. Hierbij werd tot een telling van de bestaande bevolking besloten en na voorbereidende werkzaamheden van twee jaar werden bij Gouvernementsbesluit van 4 mei 1921, Gouvernementsblad nr. 29, de uitvoerende maatregelen van de bevolkingsregistratie verordend. De telling zelf werd omschreven in de artikelen 8 tot en met 15. Zij behelsde 'eene registratie der woonbevolking, gehouden naar den toestand dier bevolking te middernacht tusschen 31 juli en 1 augustus 1921'. De vragen, die na 1 augustus door de tellers moesten worden gesteld, stonden omschreven in artikel 10 sub 1.
Nadere instructies over te ondervragen personen kan men ontlenen aan de artikelen 16 en 17, waarin enkele bijzondere categorieën van in het bevolkingsregister op te nemen personen zijn vermeld. De vragen werden ingevuld op 'registratielijsten' door de te registreren persoon zelf; alleen wanneer zulks 'van Overheidswege' nodig werd geacht, geschiedde dit door de opnemers van de bevolkingstelling. Deze hielden per straat een 'register' bij (art. 12). De opnemers hadden speciale registers voor bijzondere categorieën als 'tijdelijk aanwezige personen in inrichtingen, gestichten of instellingen', die echter ook voor andere gevallen werden aangewend zoals verblijvenden in hotels, schepen aan de kust, op werkplaatsen in de bossen, al naargelang de opvatting van de opnemer. Het aldus verkregen materiaal werd verwerkt op de gezinskaarten op het bevolkingsregister van Paramaribo en in de districten.
Afb. 1. Ingevuld registratieformulier voor het gezin van Johanna Elisabeth Rumling, wonende aan de Watermolenstraat 31-boven te Paramaribo, 1921. Collectie Nationaal Archief, Den Haag.
De telling van 1921 beperkte zich voornamelijk tot de 'woonbevolking' en behelsde bijgevolg slechts het gecultiveerde gedeelte van Suriname. Marrons en Indianen in stamverband bleven buiten de registratie evenals het merendeel van de bewoners van geïmproviseerde optrekjes in de periferie van huizen (stoep- of erfbewoners). Waar 'daklozen' werden geregistreerd zal dit vermoedelijk in opvangcentra zijn geschied.
In 1929 stelde Henriquez een herziening van de registratie van het bevolkingsregister voor, omdat de gezinsregistratie per woning vanwege de veelvuldige migratie van gezinsleden in Suriname ondoenlijk werd. Dit impliceerde een nieuwe volkstelling, doch hieraan werd eerst in 1950 uitvoering gegeven.
De ontsluiting van de persoonsnamen van deze collectie is gedaan door de crowdsourcingwebsite U.G.C. - Indexen maken van genealogische bronnen, een initiatief van Nationaal Archief medewerker Jeroen van Luin. Op dit moment wordt daarop tevens gewerkt aan de Tweede Algemene Volkstelling Suriname van 1950.
Je kunt ook meer informatie over de Surinaamse registers vinden op de website van het Nationaal Archief.
